Ҫӗмӗрлере пурӑнакан 65 ҫулти арҫыннӑн хуҫалӑхӗнче пилӗк ҫул каялла пушар пулнӑ. Ун чухне вӑл ҫуртсӑр тӑрса юлнӑ.
Раштав уйӑхӗн 25-мӗшӗнче унӑн килӗнче каллех «хӗрлӗ автан» ташланӑ. Шел те, хальхинче кил хуҫи хӑй те ҫунса кайнӑ. ЧР Инекеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, хуҫалӑхра мунча ҫунма тытӑннӑ. Пушара сӳнтерсен тивӗҫлӗ канури арҫыннӑн виллине тупнӑ.
Пӳрчӗ ҫунса кайсан 2013 ҫултанпа ҫак арҫын мунчара пурӑннӑ. Специалистсен шухӑшӗпе, ҫулӑм кӑмака хутнӑ чухне хӑрушсӑрлӑха пӑхӑнманран тухнӑ.
Палӑртмалла: раштав уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Елчӗк районӗнче те пушар алхаснӑ. Унта та 65 ҫулти арҫын ҫунса вилнӗ.
Раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче «Иван Яковлев ҫамрӑксен чӗринче» документлӑ фильма хӑтлӗҫ. Вӑл Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче 16 сехетре пуҫланӗ.
Фильма ӳкерессипе «Чӑвашкино» патшалӑхӑн киностудийӗ тата электрон документацийӗн архивӗ» хысна учрежденийӗ нумай ҫине тӑчӗ. «И.Я. Яковлев чӑваш халӑх чӗринче» республикӑри мероприятисен ярӑмне (ӑна Чӑваш Енӗн Культура министерстви хатӗрленӗ) пӑхӑнса ирттернӗ ӗҫ пулчӗ вӑл.
Фильма кӑҫалхи ака-авӑн уйӑхӗсенче ӳкернӗ. Ҫавна май Тутарстанри Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушкинче, Чӗмпӗр, Мускав, Шупашкар хулисенче, Шупашкар тата Елчӗк районӗсене ҫитнӗ.
Тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ ҫын ҫинчен, сӑмах май, халиччен чӑвашла документлӑ фильм ӳкермен-ха.
Чӑваш Енре «Патшалӑх тата муниципалитет пулӑшӑвне кӳрекен нумай ӗҫ тӑвакан республикӑри чи лайӑх центр» конкурса пӗтӗмлетнӗ. Вӗсен ҫӗнтерӳҫисене «Пахалӑх менеджменчӗн ҫӗнӗ ҫул-йӗрӗ» семинар вӑхӑтӗнче Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн дипломӗсемпе чысланӑ.
Республикӑн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, «Нумай ӗҫ тӑвакан центрӑн чи лайӑх универсаллӑ специалисчӗ» ята Шупашкарти Анна Петрова тивӗҫнӗ. Вӑл Шупашкарта «Патшалӑх тата муниципалитет пулӑшӑвне кӳрекен нумай ӗҫ тӑвакан центр» автономилле учрежденире тӑрӑшать.
Нумай ӗҫ тӑвакан центрсенчен Елчӗкри чи лайӑх ӗҫлет тесе пӗтӗмлетнӗ. Конкурсра шӑпах унти пӗрремӗш вырӑна тухнӑ. Патӑрьелти нумай ӗҫ тӑвакан центр иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ, Ҫӗмӗрле хулинчи — виҫҫӗмӗш вырӑнта.
Елчӗк районӗнче пурӑнакан арҫын ултавҫӑсем виҫӗ хутчен шӑнкӑравланӑ хыҫҫӑн 870 пин тенкӗсӗр тӑрса юлнӑ. Йӑлтах ирнӗ уйӑхра пуҫланнӑ.
49 ҫулти арҫын патне хӗрарӑм шӑнкӑравланӑ, хӑйӗнпе прокуратура ӗҫченӗ тесе паллаштарнӑ. Хайхискер медпрепарат туянакансене патшалӑх 580 пин тенкӗ компенсаци парасси пирки пӗлтернӗ. Чӑнах та, темиҫе ҫул каялла ҫак арҫын биодобавка туяннӑ пулнӑ-мӗн. Анчах компенсаци илес тесен патшалӑх пошлини – 29 пин тенкӗ – тӳлемелле-мӗн. Арҫын ыйтнине пурнӑҫланӑ.
Темиҫе кунран каллех шӑнкӑравланӑ. Хальхинче акӑ мӗн пӗлтернӗ: укҫа Шупашкарти банк счечӗ ҫине куҫнӑ, анчах страхлавшӑн 116 пин тенкӗ тӳлемелле. Ӑна вӑл кайран каялла илейӗ. Арҫын каллех укҫа куҫарнӑ.
Ултавҫӑсем кунпа та лӑпланман, тепре шӑнкӑравланӑ. Татах суйнӑ: вӗсем 580 пин вырӑнне йӑнӑшпа 1 миллион та 160 пин куҫарнӑ имӗш. Тӗрлӗ сӑлтав тупса тепӗр 490 пин тенкӗ куҫарма ыйтнӑ. Ҫапла майпа арҫын вӗсене 870 пин тенкӗ куҫарса панӑ.
Ултавҫӑсем каллех шӑнкӑравланӑ. Хальхинче 3 миллион тенкӗ пама шантарнӑ. Юрать, арҫын тӑна кӗнӗ, укҫа куҫарма чарӑннӑ. Кун хыҫҫӑн вӑл полици уйрӑмне утнӑ.
2019 ҫулта Чӑваш Енре ялсенче вырнаҫнӑ 30 шкулта спортзала юсӗҫ. Ку тӗллевпе федераци хыснинчен - 28,2 миллион тенкӗ, республика хыснинчен 902 пин тенкӗ уйӑрнӑ. Ку ӗҫе муниципалитетсем те тӳпе хывӗҫ.
Улатӑр, Патӑрьел, Элӗк, Ҫӗрпӳ, Муркаш, Шӑмӑршӑ, Шупашкар, Тӑвай районӗнсенче икшер шкула юсаса ҫӗнетӗҫ. Вӑрнар, Йӗпреҫ, Красноармейски, Комсомольски, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Елчӗк тата Вӑрмар районӗсенче пӗрер шкул валли укҫа уйӑрнӑ. Канаш тата Етӗрне районӗсем чи телейлисем – вӗсенче виҫшер спортзал ҫӗнелӗ.
Палӑртмалла: Чӑваш Енре юлашки 5 ҫулта 150 шкулта юсав ӗҫӗсем ирттернӗ. Хальлӗхе вӗренӳ учрежденийӗсен 7 проценчӗ вуҫех те спортзалсӑр.
Елчӗк районӗнче пурӑнакан пӗр хӗрарӑм Единство»коммерциллӗ мар организацирен кредит илмен. Анчах унта ӗҫлекенсем ӑна парӑма парса татма ыйтнӑ. Хӗрарӑм кӑҫал нарӑс уйӑхӗнче унтан 30 пин тенкӗ займ илнӗ-мӗн.
Ку ӗҫ тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттернӗ. Ҫапла майпа кооператив ӗҫченӗ ҫав хӗрарӑмӑн персоналлӑ даннӑйӗсемпе усӑ курнине, ун евӗр алӑ пуснине, ун ячӗпе займ пама документсем хатӗрленине палӑртнӑ. Ҫав укҫапа вӑл хӑй пӗлнӗ пек усӑ курнӑ.
Кооператив ӗҫченӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Кӑҫал ҫулла футбол енӗпе иртнӗ тӗнче чемпионатӗнче Раҫҫей команди Испание ҫӗнтерсе чӗрӗк финала тухнӑ хыҫҫӑн футболистсене кашниех килӗштерме пуҫларӗ. Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ ушкӑнӗнче чӑваш юнӗллӗ футболистсем пуррине эпир пӗлтернӗччӗ.
Аса илтерер, Сергей Игнашевич тата Артем Дзюба амӑшӗсем – чӑвашсем. Дзюба маларах Ҫӗрпӗве канма килсе ҫӳренӗ, унта футболистӑн тӑванӗсем пур иккен. Игнашевич Хӗрлӗ Чутай районӗнчи спорт шкулне бутсы ярса панӑ-мӗн. Александр Головинӑн аслашшӗ Елчӗк районӗнче ҫуралнӑ, Кемӗр облаҫне ӗҫлеме тухса кайса тӗпленнӗ.
Авӑн уйӑхӗн ҫурринче Шупашкарти Дзюба хушаматлӑ ҫамрӑк ҫемьере ывӑл ҫуралнӑ. Ӑна ашшӗ-амӑшӗ Артем ят хунӑ. Ҫакӑн пирки Шупашкар хулин Калинин район администрацийӗнче пӗлтернӗ.
Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсем уй-хирте малалла тимлеҫҫӗ. Паян вӗсем ҫӗртме сухи тӑваҫҫӗ, ҫӗр улми кӑлараҫҫӗ, пахчаҫимӗҫ пухса кӗртеҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах кӗрхисене акассипе те аграрисем ҫине тӑраҫҫӗ. Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствин пресс-служби пӗлтернӗ тарӑх, кӗрхи пӗрчӗллӗ культурӑсене авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗ тӗлне республикӑра 99,7 пин гектар акнӑ, ку вӑл планпа пӑхнин 95 проценчӗ пулать. Сӑмах май, ҫулталӑк каяллахи ҫак кун 64 пин гектар е 61 процент кӑна акнӑ.
Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Сӗнтӗрвӑрри районӗнче планпа пӑхнинчен 22 процент ирттерсе акнӑ, Ҫӗрпӳ районӗнче — 2,4 процент, Муркаш районӗнче — 1,6 процент. Етӗрне, Йӗпреҫ, Елчӗк районӗсем те плана тултарнӑ.
Юрий Плющев кинооператор тата фотохуджник ҫинчен Минск хулинче пурӑнакан Дмитрий Михелев кинорежиссер тата ҫыравҫӑ пӗр вунӑ ҫул каяллах ҫапла каласа панӑччӗ: «Беларусьфильмри» чӑваш юлташлӑхне кӗрет вӑл, сахал мар документлӑ тата илемлӗ фильм ӳкернӗ. Елчӗкре ҫуралнӑ, Шупашкарта ҫитӗннӗ, Николай Никитин чӑваш ҫыравҫин ывӑлӗ...» Анчах ун ҫинчен ҫийӗнчех ҫырса кӑтартасси пулмарӗ: Мускава, Раҫҫей ҫинчен ют ҫӗршыв ҫыннисене каласа паракан студие, чӗнсе илнӗ иккен ӑна, хӑҫан таврӑнассине каласа хӑварман. Вӑхӑт иртсе пырать, анчах куҫа-куҫӑн лараса калаҫма хӑҫан май килӗ? Тав Турра, «Фейсбук» урлӑ кӑштах сӑмахласа илме май килчӗ.
- Кинооператор – питӗ сайра тӗл пулакан професси. Алла кинокамера тытас ӗмӗт епле ҫуралчӗ?
- Шкулта вӗреннӗ чухне эпӗ фотографи енне туртӑннӑ. Ман «Смена-6» фотоаппарат пурччӗ, каярах «Зенит» ҫине куҫрӑм. Шупашкарти пионерсен Керменӗ ҫумӗнчи фотокружока ҫӳреттӗм. Ӑна Михаил Егоров ертсе пыратчӗ. Вӑл ҫав тапхӑрти паллӑ фотожурналистчӗ, ун сӑнӳкерчӗкӗсем хаҫат-журналта тӑтӑшах ҫапӑнса тухатчӗҫ.
| АВН | 08 |
Йӗпреҫ районӗнчи "Красный партизан" колхозри фермӑра. 18, апрель, 2014 ҫ.
Иосиф Дмитриев режиссёр, Трер псевдонимпа та паллӑскер, каласа панинчен:
ГИТИСра пӗлӳ илнӗ вӑхӑтра виҫӗ уйӑхлӑх практикӑра пултӑм. Ку тапхӑрта спектакль лартсан та, лартмасан та юратчӗ. Эпӗ хатӗрлерӗм. «Кӗре кӗрсен» постановкӑна аслӑ ӑрури артистсем паянхи кун та астӑваҫҫӗ. Анчах хӑшӗ-пӗри ӑна «Ферма хӗрӗсем валли мар ку» тесе тиркерӗ.
Кам-ха вӗсем, "ферма хӗресем"?
Выльӑх-чӗрлӗх фермисенче ӗҫлекен хӗрарӑмсене, тӗпрен илсен ҫамрӑкраххисене, ҫапла калаҫҫӗ чӑвашсем.
Вӑт ҫавсем тӗлӗшпе эп мухтав сӑмахӗ калама хӑтланса пӑхасшан. Ку ӑнлава илтсенех тӳрех унчченхи саманасенчи ҫамрӑк ӗне сӑвакансем аса килеҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра, чылай ҫӗрте, унчченхи колхоз фермисем тахҫанах ӗнтӗ юхӑнса выртаҫҫӗ. Е, унта-кунта кӑштах пур пулсан та, ӗҫлекенӗсем нумаях мар.
+1.8 °C